Czym jest inteligencja emocjonalna?
Koncepcja inteligencji emocjonalnej pojawiła się w latach 90. jako część dyskursu akademickiego i bardzo szybko stała się niezwykle popularnym elementem psychologii biznesu i badania dynamiki miejsca pracy.
Często opisuje się ją jako EQ (współczynnik inteligencji emocjonalnej, ang. emotional quotient), by odróżnić ją od IQ (iloraz inteligencji, ang. intelligence quotient). Pracownik z wysokim EQ jest bardziej elastyczny, wszechstronny, zmotywowany i produktywny. EQ jest tak samo (jeśli nie bardziej) ważne jak kompetencje twarde i kwalifikacje.
Mówiąc najprościej, inteligencja emocjonalna odnosi się do umiejętności interpretowania i rozumienia emocji, a także radzenia sobie z nimi – zarówno własnymi, jak i tymi przeżywanymi przez innych ludzi. To zdolność do współczucia i zachowania spokoju w sytuacjach stresowych oraz umiejętność zrozumienia, w jaki sposób nasze zachowanie może wpływać na nasze otoczenie.
Podczas gdy IQ reprezentuje nasze zdolności poznawcze, inteligencja emocjonalna opiera się na zachowaniach. Z początku może się to wydawać abstrakcyjne lub całkowicie subiektywne, ale nasze umysły są swego rodzaju systemami i to ważne, by traktować je właśnie w taki sposób. Jako ludzie mamy zdolność do zarządzania systemami, a także do dopasowywania i ulepszania ich, by działały jak najlepiej. Takie działanie może i powinno odnosić się także do naszego samopoczucia emocjonalnego.
Dana osoba może być bardzo wykwalifikowana, ale brak umiejętności komunikowania się z zespołem i kontrolowania emocji może negatywnie wpłynąć na jakość jej pracy.
Jak podnieść inteligencję emocjonalną
Każdy człowiek ma inteligencję emocjonalną. Osiągnięcie wysokiego współczynnika inteligencji emocjonalnej tak naprawdę opiera się na tym, by wiedzieć, jak go wykorzystać i podnieść.
W trakcie swoich obszernych badań nad inteligencją emocjonalną jeden z naukowców wpisujących się w nurt behawioryzmu, Daniel Goleman, przedstawił pięć podstawowych umiejętności, które należy rozwinąć, by podnieść swoje EQ:
1. Samoświadomość
Pierwszym krokiem do osiągnięcia maksymalnej inteligencji emocjonalnej jest zrozumienie własnych emocji. Każdy z nas przeżywa i wyraża je w inny sposób, więc im lepiej będziesz rozumieć, jak radzić sobie ze swoimi emocjami, tym łatwiej będzie przychodziło Ci patrzenie na sytuacje z perspektywy innych osób.
Nie jest to kwestia wyłącznie świadomości emocjonalnej; samoświadomość obejmuje zrozumienie różnych niuansów naszej tożsamości, zachowań i sposobu myślenia. Chodzi o uzmysłowienie sobie, jak postrzegają i reagują na nas inni oraz jak nasze czyny wpływają na nasze otoczenie.
Nazywamy to samoświadomością publiczną, czyli świadomością tego, jak postrzegają nas inni. Nie jest to jednak równoznaczne z nadmiernym przejmowaniem się tym. Chodzi raczej o rozwinięcie w sobie umiejętności bezstronnego oceniania i dostrzegania tego, jak jesteśmy widziani oraz zrozumienie, dlaczego nasz obraz jest taki, a nie inny.
Jak więc dokładnie rozwinąć w sobie samoświadomość?
Wydaje się, że emocje istnieją wyłącznie w umyśle, ale w rzeczywistości możemy przeżywać i wyrażać je w fizyczny sposób. Nazywamy to samoświadomością prywatną.
Na przykład w sytuacji zdenerwowania możesz doświadczać uczucia „gotowania”. Niepokój z kolei wywołuje ucisk w klatce piersiowej i drżenie. Szczęście wywołuje w nas poczucie lekkości i dodaje nam energii.
Potrafiąc rozpoznać te sygnały i wiedząc, kiedy i dlaczego się pojawiają, jesteś w stanie lepiej zrozumieć i przewidzieć swoje emocje, a także odpowiednio sobie z nimi radzić.
W większości sprowadza się to do osobistej refleksji; poświęć chwilę, by się zatrzymać i zadać sobie pytanie, jak się czujesz oraz co i w jaki sposób możesz zrobić dla swojego miejsca pracy. Jeśli nie czujesz się częścią zespołu lub pojawiają się w nim nieporozumienia, oceń, dlaczego tak się dzieje, oraz czy tego problemu nie pogłębiają Twoje zachowania lub to, co mówisz.
Zwracaj uwagę na swoje myśli i uczucia i spróbuj zrozumieć, w jaki sposób różne sytuacje mogą na Ciebie wpłynąć i jakie reakcje emocjonalne mogą one wywołać. W pracy zastanów się, czy gdy odczuwasz frustrację wykonujesz tę samą pracę, jak wtedy, gdy czujesz się usatysfakcjonowany(a), i spróbuj przeanalizować, jak Twoje samopoczucie psychiczne wpływa na wydajność Twojej pracy i Twoją produktywność.
Intuicja jest bardzo ściśle związana z inteligencją emocjonalną. Na intuicję składa się postrzeganie sytuacji, więc możemy z niej skorzystać, by zrozumieć, jak naprawdę się czujemy. Nie chodzi o to, by zawsze podążać za intuicją – lub zawsze ją ignorować – ale o to, by zdawać sobie sprawę z jej obecności i umieć odpowiednio ją przeanalizować, aby lepiej rozumieć swój punkt widzenia i emocje.
Samoświadomość oznacza również wiedzę na temat swoich mocnych i słabych stron oraz umiejętność realistycznej oceny własnych możliwości. Uznanie swoich słabości to pierwszy krok do ich przezwyciężenia – podobnie jak uznanie mocnych stron dodatkowo motywuje i pozytywnie wpływa na ogólne samopoczucie.
2. Samoregulacja
Gdy już wiesz, jak rozpoznawać i rozróżniać emocje, możesz zacząć nimi zarządzać. Jeśli pozwolisz emocjom przejąć kontrolę nad Twoją pracą, możesz nie osiągać najwyższego poziomu swojej produktywności. Samoregulacja oznacza, że nie pozwalasz czynnikom zewnętrznym Cię zdekoncentrować oraz że skupiasz się tylko na wykonywanym zadaniu.
Każdy z nas ma swoje przemyślenia i opinie, ale warto wiedzieć, kiedy i jak można się nimi podzielić w miejscu pracy. Jeśli wydajesz się osobą, która nie panuje nad emocjami, po pewnym czasie inni mogą postrzegać Cię jako kogoś nierzetelnego lub nieodpowiedzialnego. Nie znaczy to, że nie możesz siebie wyrażać lub otwarcie mówić o swoich uczuciach, jednak samoregulacja opiera się na odpowiednim, profesjonalnym i świadomym radzeniu sobie z emocjami.
Nauka samoregulacji
Unikaj podejmowania decyzji pod wpływem impulsu i działań podyktowanych kaprysem. Myślenie przed działaniem to bardzo ważny element samoregulacji. Zastanów się nad tym, jak Twoje działania lub słowa mogą wpłynąć na Twoje otoczenie i zespół. Przemyśl także, czy przekazujesz swoje pomysły w najbardziej produktywny i konstruktywny sposób.
Samoregulacja jest umiejętnością, która z pewnością pomoże Ci w miejscu pracy, ale techniki, które są wykorzystywane do jej doskonalenia, mogą i powinny przydać Ci się również w życiu osobistym. Aktywność i rozwijanie hobby poza pracą, dbałość o zdrowy sen oraz znalezienie odpowiednich i bezpiecznych sposobów na wyładowanie złości i frustracji są ważnymi elementami w procesie regulowania emocji i równoważenia energii. Takie działanie sprawi, że do pracy będziesz przychodzić z pozytywnym nastawieniem.
Narzędzia i techniki stosowane przy samoregulacji można porównać do tych stosowanych w terapii kognitywno-behawioralnej, która pomaga nam radzić sobie z problemami poprzez dostosowanie procesów myślowych i zachowań. Terapia kognitywno-behawioralna często jest stosowana w leczeniu chorób psychicznych i zaburzeń nastroju, a umiejętności, których uczy, mogą z pewnością znaleźć swoje zastosowanie w ćwiczeniu samoregulacji.
Niektóre z podstawowych technik obejmują:
- Dzielenie problemów i obaw: jeśli pozwolisz, by wiele mniejszych problemów połączyło się w jedno duże zmartwienie, rozwiązanie ich stanie się zbyt trudne.
- Klasyfikowanie problemów według tych, które da się rozwiązać, oraz tych, nad którymi nie masz kontroli; wówczas możesz skupić się tylko na tym, co możesz naprawić.
- Poświęcanie określonego czasu na rozwiązanie konkretnych problemów – spróbuj nie myśleć o nich aż do wyznaczonego czasu i nie pozwól, by przez cały dzień Cię przytłaczały.
- Ćwiczenie uważności; poświęć czas na oddech i nie skupiaj się na problemach.
- Patrzenie na problemy z szerszej perspektywy.
- Zapisywanie uczuć – pomoże Ci to „zmaterializować” i dookreślić bardziej ogólne problemy oraz sformułować dobre rozwiązania.
Jeśli odczuwasz smutek, frustrację lub jakąkolwiek inną jednoznacznie negatywną emocję, podejmij działania, by ją złagodzić i otwarcie porozmawiaj ze swoimi kolegami i koleżankami o tym, czego doświadczasz.
Ćwiczenie samoregulacji pomoże Ci lepiej dostosować się do miejsca pracy oraz utrzymać skupienie. Jeśli umiesz radzić sobie z problemami emocjonalnymi i nadawać im odpowiedni priorytet, będziesz w stanie zrobić to samo z zadaniami w pracy.
3. Motywacja
Wewnętrzną motywacją mogą pochwalić się Ci, którzy stawiają sobie cele i dążą do nich na drodze do samorealizacji. Nie jest to motywacja napędzana pieniędzmi, reputacją czy prestiżem, ale pasją i poczuciem osobistej satysfakcji.
Uczciwe podchodzenie do pracy i świadomość, że Twoja ciężka praca nie jest napędzana chęcią zarobku, a osobistymi ambicjami, pomoże Ci osiągać lepsze wyniki i pracować wydajniej. Nie ma oczywiście nic złego w dążeniu do uznania i sukcesu finansowego, ale jeśli są to jedyne elementy, dla których podejmujesz pracę, możesz nigdy nie odczuwać prawdziwej satysfakcji związanej z życiem zawodowym. Nie powinno się ciężko pracować wyłącznie po to, by zadowolić szefów i klientów, ale także po to, by osiągnąć coś więcej dla samego/samej siebie poprzez rozwijanie inteligencji emocjonalnej.
Jak utrzymać motywację w pracy
Jeśli nie możesz znaleźć motywacji, zadaj sobie pytanie, czego tak naprawdę szukasz na swoim stanowisku i w swojej karierze. Zadawaj sobie to pytanie, dopóki nie znajdziesz konkretnej odpowiedzi. Określ, co Cię napędza, gdzie chcesz być w przyszłości i co musisz zrobić, by znaleźć się właśnie w tym miejscu.
Wyznaczaj sobie realistyczne, ale wymagające cele, które będą napędzać Twoje osobiste pasje i pragnienia, dzięki czemu będziesz wiedzieć, jak i dlaczego pracujesz właśnie dla siebie – nawet jeśli w rzeczywistości pracujesz dla innych. Regularne wyznaczanie sobie celów to fantastyczny sposób na zwiększenie motywacji i wydajności.
Skoncentruj się na tych elementach swojej pracy, które lubisz i cały czas staraj się zrozumieć, że czasem, by przejść do ulubionych zadań, trzeba najpierw wykonać te, których się nie lubi. Lubiane przez Ciebie aspekty pracy powinny być dla Ciebie motywacją do wykonywania innych zadań. Zadaj sobie pytanie, dlaczego niektóre aspekty pracy są przez Ciebie lubiane, podczas gdy inne nie do końca.
Jeśli w pracy czujesz całkowity brak spełnienia i wypalenie, być może pora porozmawiać o tym ze swoimi przełożonymi. Jeśli praca nie daje Ci radości, to nie jest to złe tylko dla Ciebie, ale także dla nich. Nie bój się więc bezpośrednio rozmawiać o swoich zmartwieniach.
Motywacja jest zaraźliwa; Twój entuzjazm, optymizm i sumienność odbiją się na Twoim otoczeniu i pomogą stworzyć pozytywne miejsce pracy napędzane pasją, nie wypłatami na koncie.
4. Empatia
Inteligencja emocjonalna to nie tylko zrozumienie samego/samej siebie, ale również wysiłek wkładany w to, by zrozumieć emocje innych osób. Nie zgadzając się z innymi, warto spojrzeć na sytuację z ich perspektywy, zamiast odrzucać lub ignorować ich emocje i opinie. Słuchaj ich, pozwalaj im wyrażać swoje opinie i staraj się z Waszych rozmów wynosić jak najwięcej. Empatia to klucz do zarządzania konfliktami.
Wysoki wskaźnik inteligencji emocjonalnej oznacza umiejętność przyznania się do błędów, uczenia się z nich i rozumienia różnych perspektyw. Nie musisz zgadzać się ze wszystkim, co mówią i robią Twoi współpracownicy, ale możesz przynajmniej spróbować zrozumieć ich emocje, tak by pomóc im sobie z nimi poradzić.
Okazuj współczucie członkom swojego zespołu, wysłuchuj ich i konstruktywnie odpowiadaj na ich spostrzeżenia. Agresja lub odrzucanie czyichś pomysłów tylko utrudni komunikację i swobodę w miejscu pracy, co może mieć bardzo niekorzystny wpływ na Twoją pracę i kierownictwo.
5. Umiejętności społeczne
Silna świadomość społeczna jest podstawą zarządzania relacjami oraz, w efekcie, EQ. Inteligencja społeczna jest czymś więcej niż tylko uprzejmością i wysyłaniem uśmiechniętych emotikonów (chociaż te elementy na pewno mogą być pomocne). Chodzi tu o zaangażowanie, zainteresowanie, uczciwość i pewność, że osoby, z którymi rozmawiasz, czują się swobodnie i wiedzą, że ich słuchasz.
Staraj się nie być biernym rozmówcą. Utrzymuj kontakt wzrokowy, bądź aktywnym i zaangażowanym uczestnikiem dyskusji i okaż szczere zainteresowanie i gotowość do nauki. Zdobądź zaufanie swoich współpracowników dzięki swojej uczciwości i współczuciu. Wspieraj pozytywne myślenie i życzliwość.
Staraj się mieć świadomość języka ciała – zarówno własnego, jak i innych. Posiadanie rozwiniętych umiejętności interpersonalnych oznacza zdolność do analizowania otoczenia i rozumienia, co wypada, a czego nie wypada robić.
W kwestii zarówno empatii, jak i umiejętności społecznych warto pamiętać o następujących krokach:
- Słuchaj swoich współpracowników
- Nie przerywaj innym
- Upewnij się, że Twoje opinie zawsze są konstruktywne
- Postaw na otwartość i szczerość; zachęcaj do tego innych
- Rozpoznawaj oznaki wypalenia u siebie i innych i podejmuj odpowiednie działania
- Poświęcaj czas na życie towarzyskie
Komunikacja to podstawa
Członkowie zespołu, którzy wiedzą, jak się komunikować i rozumieć siebie nawzajem, będą z pewnością pracować lepiej. Wszystkie wymienione wyżej umiejętności odnoszą się do dobrego komunikowania się – zarówno z zespołem, jak i z samym/samą sobą.
Swobodna komunikacja jest niezbędna – bez względu na to, czy pracujecie w tym samym biurze, czy zdalnie. Wykorzystywanie technik i narzędzi takich jak Dropbox Paper i wideo przechwytywania ekranu w celu wspierania swobodnej komunikacji i bezpośredniego wymieniania się opiniami pomoże rozwinąć inteligencję emocjonalną. Każde narzędzie może pomóc zarządzać pracą oraz współpracować z zespołem w wydajny sposób.
Miejsce pracy, w którym pracują osoby o wysokim współczynniku inteligencji emocjonalnej, będzie bardziej wydajne, motywujące, zdrowe i radosne. Nie musisz być najlepszym przyjacielem wszystkich swoich współpracowników, ale zrozumienie ich sposobu myślenia oraz zdanie sobie sprawy z tego, jak Twoje zachowania i działania są postrzegane, ma duże znaczenie.
Praca nad inteligencją emocjonalną oznacza, że nie pozwalasz swoim emocjom wpłynąć na jakość wykonywanej przez siebie pracy i relacje z zespołem. Oznacza ona również, że umiesz wykorzystać swoje mocne strony oraz potrafisz przyznać, że masz także słabości, ale wiesz, jak je przezwyciężyć. Osoby z naprawdę wysokim współczynnikiem inteligencji emocjonalnej nie ignorują problemów i negatywnych odczuć, ale bezpośrednio i pragmatycznie się z nimi mierzą.
Wysokie EQ w miejscu pracy jest tak samo ważne jak IQ – jeśli nie bardziej. Ćwiczenie i podnoszenie inteligencji emocjonalnej pomoże Ci zwiększyć pewność siebie i kontrolę, rozwinąć umiejętność podejmowania decyzji i poprawić zdrowie psychiczne.
